silentium
In het Limburgse kloosterdorp Steyl (bij Venlo) staat het moederhuis van de zusters Dienaressen van de Heilige Geest van de Altijddurende Aanbidding SSpSAP, het Heilige Geestklooster. De zusters zijn gemeenzaam bekend als de roze zusters – naar de kleur van hun habijt. De zusters hebben een bijzondere roeping: zij wijden zich volledig aan God in een leven van gebed en contemplatie, van stilte en afzondering en van lof en aanbidding van het Allerheiligst sacrament. Dit is is een andere benaming voor een geconsacreerde hostie, naar de woorden van Jezus: “Neemt en eet, dit is Mijn Lichaam”.
de kracht van de stilte
Omdat het Heilige Geestklooster een slotklooster is (de zusters zijn afgesloten van de buitenwereld), heeft het geen gastenverblijf. Je kunt wel dagelijks de stiltekapel bezoeken, waar je met een traliehek ertussen zicht hebt op de kapel waar 24 uur per dag een zuster in gebed is. Zo kan iedere bezoeker deel hebben aan de stilte die de zusters bewaren en koesteren. Maar wat maakt stilte nu zo bijzonder dat volwassen vrouwen – in de woorden van de zusters zelf “stable, maturing women, with a sense of responsibilty” – bereid zijn om hier hun leven aan te wijden?
De stilte waarover ik hier spreek, is de innerlijke stilte: de stilte in je eigen binnenkamer. De uitwendige stilte zoals dit klooster en andere het bewaren, bevordert de innerlijke stilte. Ik heb het zelf in deze stiltekapel mogen ervaren, maar ook bij de trappisten van de Abdij Onze Lieve Vrouwe van Koningshoeven: als je vanbinnen (vrijwel) stilvalt van gedachten, beelden en emoties ervaar je een grote rust en “volheid”. Deze stilte opent een innerlijke ruimte die veel grootser is dan ikzelf. Het best passende woord dat ik in Koningshoeven al schrijvend in mijn dagboek noteerde, was de “grond” die ik ervoer. Grond is het woord dat de Duitse mysticus Meister Eckhart bij voorkeur gebruikte om God aan te duiden. Eigenlijk zijn alle genoemde woorden ontoereikend om het dankbare besef aan te duiden dat op zulke bijzondere momenten over mij komt. Het besef dat ik gevonden ben door Iemand die boven en voorbij ruimte en tijd op mij wacht en mij laat ervaren dat ik er mag zijn zoals ik ben.
waarom stilte?
Wat ik hierboven beschrijf, zijn de uitzonderlijke momenten van volledig stilvallen. Die ervaringen kun je niet plannen of regelen. Het zijn momenten van genade of ommekeer die aan je gebeuren. Je kunt er wel voorwaarden voor scheppen door regelmatig de stilte op te zoeken en een houding van aandacht zonder oordeel te ontwikkelen. Gedachten, beelden en gevoelens komen op, je luistert of kijkt ernaar zonder ze vast te grijpen en dan laat je ze weer gaan. Als je zo écht naar binnen luistert zonder vast te haken aan je geest, word je leeg vanbinnen. Dan gaat je hart open en wordt als het ware een deur waardoor de Ander binnen kan komen.
Maar niet alleen de Ander, ook andere mensen. In de stilte ga je open voor andere mensen. Je ziet hen echt, je erkent hen als uniek mens zoals jijzelf ook uniek en geliefd bent. Als je echt luistert, dan wordt een ander nooit een ding. Als je de stilte in jezelf bewaart en vanuit de stilte reageert, weet hij of zij zich door jou gezien. Ook als jouw reactie afwijzend is. En in de innerlijke stilte vind je jezelf terug. Je vindt leiding in keuzes waar je voor staat, doordat heel helder wordt wat vreugde of blijdschap (“troost”) schept en wat droefenis geeft. Dit proces van onderscheiding oefenen de jezuïeten in hun Geestelijke Oefeningen.
zelf ervaren?
Er zijn veel plaatsen en manieren om stilte te ervaren en in je leven in te bouwen. Er zijn nog steeds stille plekken in onze Nederlandse natuur, waar je gewoon een half uur of een uur kunt zitten zonder iets te doen of mensen te groeten. Zit en luister met al je zintuigen en ervaar wat er met je gebeurt. En wat denk je van een stiltewandeling? Of meld je bij de gastenbroeder of -zuster van een contemplatief klooster (cisterciënzers, benedictijnen) om een paar dagen mee te leven in de stilte en het kloosterritme. Kijk op de website van de Konferentie Nederlandse Religieuzen voor gastenverblijven in Nederland of de website van de Kloostergids voor gastenverblijven in Nederland, België of Duitsland (bijgewerkt tot oktober 2018).
Een indrukwekkende stilte-ervaring biedt de film Into Great Silence van Philip Gröning uit 2005. Ruim 2,5 uur stilte gefilmd in het klooster La Grande Chartreuse in de Franse Alpen. Dit is het moederklooster van de kartuizer orde, een van de meest ascetische kloosters ter wereld. De monniken betrachten achttien uur per dag stilte en leven in het klooster grotendeels in hun eigen cel. Een enorm contrast met onze eigen dagelijkse drukte. Maar ook daar kun je stilte inbouwen in je leven door regelmatig, bijvoorbeeld maandelijks, een stiltedag te houden. Ik bied je een praktische gids om zo’n dag vorm te geven.