paulus

De heilige apostel Paulus is mijn naamgenoot. Een apostel waarvan ik het negatieve beeld had van een theologische scherpslijper. Hij wordt in orthodox-christelijke kringen op handen gedragen en dat maakt mij wantrouwend, omdat de orthodoxe kijk op het leven zeker niet mijn levenshouding is. Bovendien is een van de passages die door hen altijd wordt aangedragen om homoseksualiteit te veroordelen, afkomstig uit Paulus’ brief aan de Romeinen. Niet bepaald iemand waar ik mij direct mee zou willen verbinden. Een boek van Anselm Grün over Paulus (Paulus. Ervaring als kern van christelijk geloof, uitg. Ten Have)heeft mijn kijk behoorlijk veranderd. De crux zit hem in de ondertitel van het boek. Anselm Grün ging niet op zoek naar de theoloog en farizeeër Paulus, maar naar de mens Paulus. Hier op deze pagina kan ik een studie van 159 pagina’s natuurlijk geen recht doen, maar ik probeer toch te laten zien, waarom ik mij nu wel met deze bijzondere man kan verbinden.

Er is nauwelijks een apostel zo omstreden als Paulus. Protestanten zien hem als de eigenlijke theoloog van het Nieuwe Testament. Maar veel vrijzinnige protestanten zijn helemaal op hem afgeknapt. Vrouwen hebben moeite met hem omdat hij zo vrouwvijandig zou zijn. Homo’s moeten niets van hem hebben, vooral vanwege zijn brief aan de Romeinen. Joden zien in Paulus een verrader, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de kloof tussen het jodendom en het christendom. Ook de exegeten leggen allemaal weer andere accenten. Sinds Luther zien veel protestantse theologen in Paulus de kern van het christelijke geloof en de basis van de kerk. Oosters-orthodoxe kerken zien hem als vertegenwoordiger van de Christusmystiek: iemand die ons wil binnenleiden in een mystieke ervaring van Christus. Boeiende man, niet waar? Verwijzend naar het tv-spelletje Wie van de drie? zou ik haast zeggen: “Wil dan nu de echte Paulus opstaan?”

Anselm Grün slaat in zijn boek een andere weg in. Hij zegt weinig te kunnen bijdragen aan exegetische discussies of opheldering van Paulus’ theologie. Hij beschrijft in zijn boek de algemene menselijke ervaringen, die naar zijn mening op de achtergrond van Paulus’ theologie een rol spelen. Hij stelt zichzelf steeds weer de vraag hoe wij vandaag ervaringen kunnen opdoen zoals die ook bij Paulus plaatsvonden. Hij verplaatst zich in de mens achter al die brieven in het Nieuwe Testament en de vele reizen en toespraken, die in de Handelingen der apostelen beschreven staan. Grün schetst een overtuigend beeld van een fascinerende en kleurrijke figuur, die volop actief was in een multireligieuze samenleving. Allerlei abstract lijkende theologische uitspraken van Paulus over wet en genade, over gerechtigheid en zonde, over verlossing en bevrijding blijken zo echte menselijke ervaringen als achtergrond te hebben. Bijvoorbeeld de ervaring dat je als spreker je onderwerp en woordkeus aanpast aan je publiek, als je tenminste wilt dat je boodschap duidelijk overkomt. Daarom lijkt de Paulus die aan de Romeinen schrijft een andere dan de Paulus die aan de Korintiërs schrijft. Door zo de mens Paulus zichtbaar te maken, kan ik mij prima verbinden met iemand die ik niet tot mijn intieme vriendenkring zou toelaten, maar met wie ik wel prima door een deur zou kunnen. Prachtig!