werken in kloosterritme

Anno 2020 werken veel mensen thuis: gedwongen door corona. Voor sommigen een lang gekoesterde droom die eindelijk werkelijkheid wordt, terwijl anderen zo snel mogelijk terug willen naar de koffieautomaat. Als zzp-er combineer ik thuiswerken al jaren met werken op locatie bij de opdrachtgever. Op 1 augustus ben ik na 8 maanden vrijwillig werkvrij begonnen met een nieuwe klus. Voor mij behoorlijk spannend, want ik heb een werkhistorie waar ik enkele keren op de rand van burn-out verkeerde. Hoe bewaar ik thuis mijn innerlijke rust en voorkom ik dat ik over mijn grenzen heen ga? Hoe voorkom jij dat werk en privé zo door elkaar lopen dat je er gespannen van wordt? En hoe zorg jij ervoor dat je op tijd stopt en de computer uitzet? Mijn antwoord is: ga werken in kloosterritme.

heilzaam ritme

Het kloosterritme met zijn vaste afwisseling van tijden voor gebed, lezing en arbeid is een van de uiterlijke kenmerken van het kloosterleven. In een van mijn oudste blogs schreef ik hier al over. Onder deze uiterlijke vorm schuilt een grote innerlijke wijsheid, die iedereen die thuis werkt van pas kan komen. De eerste die mij op het spoor van die innerlijke wijsheid zette, was Wil Derkse met zijn boek Een levensregel voor beginners – benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijks leven. Derkse is oblaat (geassocieerd lid van een benedictijner kloostergemeenschap) van de St. Willibrordsabdij bij Doetinchem. Ik maakte in 2005 kennis met zijn boek (dat van 2001 dateert) toen ik staffunctionaris was van een welzijnsorganisatie. Enthousiast probeerde ik inzichten uit zijn boek toe te passen in mijn eigen leven. In het derde deel van zijn boek beschrijft Derkse benedictijns leiderschap en de eigenschappen van een goede abt. Zo hoopte ik mij ook tegenover mijn collega’s te kunnen opstellen. Maar natuurlijk miste ik de innerlijke rijpheid… Mijn poging was geen succes.

We zijn nu 15 jaar verder; ik ben ouder en iets wijzer. Met vallen en opstaan maak ik mij nu een andere wijsheid uit zijn boek eigen: de benedictijnse omgang met de tijd. Net als monniken in een abdij hanteer ik op werkdagen een geordende dagindeling. In het klooster geeft klokgelui op vaste momenten aan dat het tijd is voor gebed. Dus is het ook tijd om met iets anders op te houden. De klok van de kloosterkapel is bij mij de wekker van mijn iPhone. Ik programmeer hem vooraf voor vier gebedsmomenten en een lunch. Vijf minuten voordat het zover is, krijg ik een signaal om naar mijn meditatieplek te gaan of te gaan eten. Zo’n ritme dat wordt gestuurd door de klok, lijkt op het eerste oog behoorlijk rigide. Toch is dat niet zo. Het stimuleert “een werkhouding die niet zozeer op ‘afhebben’ van het werk is gericht, maar op het werk zélf, het serieus nemen van periode van inspanning én van ontspanning.” Ik merk hoe heilzaam dit ritme voor mij is.

ophouden en beginnen

De grootste kunst, vind ik, is de kunst van het ophouden. Het is tijd om de werkdag af te sluiten, maar je wilt nog “even” die paragraaf afmaken. Je was net bezig om een briljant idee uit te werken als de wekker gaat omdat het tijd is voor een meditatiemoment. Je bent juist zo lekker aan het werk in de tuin en dan moet je gaan lunchen. Ach, nog even…. Herken je dit? Het werken in benedictijns ritme vraagt van je om ook in deze situaties gehoor te geven aan de klok die luidt. Het klokgelui geeft niet aan dat het tijd is om je werk af te ronden, maar om te stoppen met je bezigheden. Het is tijd voor iets anders: God loven in het gebed. Het is om allerlei redenen belangrijk om op te houden als het tijd is. Maar in benedictijns perspectief springt er één reden bovenuit. Alleen als je op de juiste wijze met het ene ophoudt, begin je het volgende met de juiste houding. Alleen als je echt ophoudt als de tijd daar is, kun je wat daarna komt de juiste aandacht geven. Alleen als je de inspanning van het werk echt afsluit, kun je daarna de ontspanning ervaren. Kortom: goed en tijdig stoppen is minstens zo belangrijk als goed en tijdig beginnen.

Na zes weken werken in kloosterritme begin ik het aardig te leren. Een extra hulp daarbij is de manier waarop ik mijn gebeds- of meditatiemomenten inricht. Ik begin de werkdag om 8:00 u met de lauden: het eerste gebedsmoment. Daarvoor gebruik ik de structuur die ook kloosters voor dit getijdengebed hanteren. Om 8:30 begin ik dan met werken. Om 10:00 u is er een kort gebedsmoment, de terts, die ik vul met luisteren naar verstillende muziek. Geen muzikaal behang, maar muziek die mijn aandacht vasthoudt en zo mijn hoofd leegmaakt van muizenissen. Dan drink ik koffie en ongeveer 10:30 u vervolg ik mijn werkzaamheden. Na de lunch ga ik opnieuw aan het werk om vervolgens onderbroken te worden door de none van 15:00 u. Dit is opnieuw een kort moment dat ik invul zoals bij de terts. Na de thee ga ik verder met werken totdat de klok opnieuw luidt: tijd voor de vespers. Net als de lauden duurt de vespers van 17:00 u ongeveer een half uur en volg ik de structuur van de kloosters. Ik begin dus mijn werkdag bewust met een gebedsmoment van een half uur en zo sluit ik ook af. Tel alle werkuren op en je komt op 7 uur werken in totaal. Ik verzeker je dat dit zeer effectieve uren zijn, die je in de 8 uur op kantoor waarschijnlijk maar zelden realiseert.

kleur van het uur

Volgens de benedictijnse broeder David Steindl-Rast heeft ieder uur van de dag een eigen kleur. Zoals elk jaargetijde zijn eigen sfeer heeft – de zomer voelt anders dan de lente – , zo heeft ook elk uur van de dag zijn kenmerkende karakter. De acht gebedsmomenten uit het benedictijnse kloosterritme markeren ieder het begin van zo’n “uur” van de dag. In mijn werkdag heb ik dus vier van deze meditatieve momenten opgenomen: lauden, terts, none en vespers. Op mijn meditatiekussen gezeten gebruik ik een overzicht met overwegingen om mij het specifieke karakter van het komende “uur” bewust te worden. De overwegingen zijn afgeleid uit het boekje dat Br. Steindl-Rast samen met Sharon Lebell over dit onderwerp schreef: De muziek van de stilte. Een dag uit het kloosterleven. Het boekje is helaas niet meer verkrijgbaar (ook niet antiquarisch volgens mij). Ter inspiratie bied ik je hieronder deze overwegingen als download aan. Gebruik ze en je zult ervaren hoe de benedictijnse invulling van uren wonderwel past bij een ontspannen manier om thuis te werken. Geniet van je werkdag thuis!